|
Przygotowanie trasy i opracowanie mapy: Krzysztof Cieczkiewicz, Izabela Drozd
Opracowanie graficzne mapy: Anna Marcinkowska
Tekst: Izabela Drozd
Materiał filmowy: Włocławski Portal Internetowy Q4 (www.q4.pl)
8 maja 2012 roku odbył się spacer ulicami Włocławka pod hasłem „Szlak Ludwika Bauera”. Uczestnicy, wśród których znaleźli się słuchacze Włocławskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku, młodzież z Prywatnego Gimnazjum Zespołu Edukacji „Wiedza” we Włocławku z wychowawczynią panią Elżbietą Walukiewicz, wolontariusze z Fundacji Ari Ari, przedstawiciel portalu internetowego q4, mieszkańcy Włocławka razem z przewodnikiem PTTK panem Krzysztofem Cieczkiewiczem spotkali się przy kościółku św. Witalisa na ulicy Brzeskiej.
Na rogu ulicy Brzeskiej i Cyganka znajduje się budynek (ul. Brzeska 1/3 – na mapie zdjęcie nr 1), w którym w 1878 roku Ludwik Bauer założył Fabrykę Wódek Słodkich i Wód Gazowanych. Dla potrzeb Fabryki Bauer w 1879 roku uruchomił we wsi Zazamcze hutę szkła „Helena”, a w 1890 roku fabrykę ratyfikacji spirytusu. Warto wspomnieć, że Ludwik Bauer nie miał dzieci, więc w1893 roku te dwie firmy zostały połączone, a prowadzenie ich przejął brat Ludwika Bauera - Emil, z kolei po nim jego syn Eryk. Na budynku od strony Brzeskiej, nad bramą wjazdową, zachowały się jeszcze denka od beczek do przechowywania spirytusu i okowity.
Ponieważ nasz spacer nazwany był „Szlakiem Ludwika Bauera” należy powiedzieć kilka słów na temat Ludwika Bauera - zasłużonego dla miasta społecznika.
Ludwik Bauer urodził się w 1851 roku jako syn Karola Teodora Bauera, kupca zbożowego i Justyny Emilii Braun. Ukończył Włocławską Szkołę Realną. Wraz ze swą żoną Adelą z Wernerów (siostrą Karola Wernera, właściciela Chodeczka), założył w 1905 roku Dom Miłosierdzia, pełniący funkcję domu opieki dla starców, kalek oraz ochronki dla sierot. W 1908 roku państwo Bauerowie ofiarowali parafii ewangelickiej budynek szkolny (budynki znajdują się przy ul. Juliusza Słowackiego 2 - na mapie zdjęcie nr 6). Na froncie budynku Domu Miłosierdzia, miedzy parterem a pierwszym piętrem, znajduje się pusty podest, na którym do 1945 roku stała figura Pana Jezusa. Tuż po wojnie nakazano demontaż tej figury i na początku lat 50-tych przeniesiono ją, stawiając na piaskowym cokole przed kościołem ewangelickim przy ul. Brzeskiej 20.
Z inicjatywy Ludwika Bauera powstał Komitet Obywatelski (w którym działali między innymi Hugo Haack i Hugo Mühsam), mający na celu utworzenie we Włocławku siedmioklasowej Szkoły Handlowej. Komitet ten zgromadził niezbędne środki na budowę gmachu, w którym obecnie znajduje się Liceum Ziemi Kujawskiej (budynek przy ulicy Mickiewicza 6 - na mapie zdjęcie nr 5). Ludwik Bauer był też fundatorem zabytkowego, kutego ogrodzenia kościoła ewangelickiego, które widoczne jest od strony Brzeskiej (na mapie zdjęcie nr 7).
Ludwik Bauer pełnił funkcję prezesa w Radzie Opiekuńczej Włocławskiej Szkoły Handlowej i Włocławskim Towarzystwie Wzajemnego Kredytu, przewodniczył też radzie Banku Krajowego.
Cieszył się powszechnym szacunkiem wśród mieszkańców Włocławka, o czym świadczył fakt wielokrotnego jego wyboru do Rady Miasta. W roku 1918 powierzono mu funkcję nadburmistrza (prezydenta) miasta. W uznaniu zasług otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Włocławek, a w roku 1927 został odznaczony Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta. Zmarł 7 września 1927 roku. Pochowany został na cmentarzu komunalnym we Włocławku, w kwaterze ewangelickiej.
W Liceum Ziemi Kujawskiej i kościele ewangelickim umieszczone są tablice, upamiętniające tego wielkiego społecznika. Jego nazwiskiem nazwana została też ulica, znajdująca się między ulicą Jana Kilińskiego a ulicą Stefana Okrzei. Pani Adela Bauer - żona Ludwika - zmarła 19 lipca 1929 roku i pochowana została przy mężu na włocławskim cmentarzu.
Idąc ulicą Wojska Polskiego dochodzimy do ulicy Kilińskiego. Zapewne starsi włocławianie pamiętają, że na tej ulicy mieściła się Fabryka Maszyn Rolniczych i Odlewnia Żelaza Hugo Mühsama, późniejsza Fabryka Maszyn Rolniczych we Włocławku (na mapie zdjęcie nr 2).
Hugo Mühsam urodził się w 1856 roku w Goerliz. Po przeniesieniu się do Włocławka rodzina Mühsam zajmowała się handlem maszynami i narzędziami rolniczymi. W 1883 roku Hugo Mühsam kupił od Ibrahima Izraela Lipmana plac położony przy ul. Wspólnej (obecnie Jana Kilińskiego), gdzie postawione zostały zabudowania fabryczne.
Zakład uruchomiono w 1884 roku, funkcjonowały przy nim również zakłady naprawcze maszyn i narzędzi rolniczych oraz odlewnia żelaza. Siedziba firmy mieściła się na ul. Żelaznej (obecnie na rogu ulicy Jana Kilińskiego i Tadeusza Kościuszki - na naszej trasie zdjęcie nr 3) w istniejącym do dnia dzisiejszego pałacyku, zwanym Pałacykiem Mühsama.
Działalność gospodarcza Hugo Mühsama nie ograniczała się tylko do własnego przedsiębiorstwa. Od 1923 roku był członkiem zarządu spółki akcyjnej „Ferd, Bohm i Co. Fabryka Cykorii we Włocławku S.A.”, a od 1926 roku prezesem tego przedsiębiorstwa. Razem z Ludwikiem Bauerem brał czynny udział w pracach Włocławskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytowania. W latach 1906-1921 działał w Kolegiom Kościelnym - dzisiejszej Radzie Parafialnej. Wspierał hojnie „Towarzystwo Pomocy Ubogim Mieszkańcom Włocławka”, był czynnym członkiem Włocławskiej Ochotniczej Straży Ogniowej, pełniąc przez wiele lat funkcję skarbnika. Od 1922 roku, a także podczas II wojny światowej, fabryka funkcjonowała pod nazwą „Dom Rolniczy, Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza H. Mühsama Spółka Akcyjna”.
Po opuszczeniu Włocławska przez wojska rosyjskie, po pierwszej wojnie światowej, wszedł w skład Komitetu Obywatelskiego, a następnie Rady Miejskiej miasta Włocławka. Hugo Mühsam zmarł w 1930 roku i został pochowany na włocławskim cmentarzu komunalnym, w kwaterze ewangelickiej.
Po 1945 roku przedsiębiorstwo zostało przejęte przez Kujawskie Zakłady Maszyn Rolniczych. Dziś po zakładach zostały tylko mury, a na miejscu hal produkcyjnych mamy pomieszczenia nowoczesnego supermarketu Kaufland.
Nasze kroki kierujemy w stronę ulicy Tadeusza Kościuszki. Na jej końcu, w pobliżu banku PKO, znajduje się budynek bardzo ładnie odrestaurowany. Był to kiedyś biurowiec „Wytwórni Wyrobów Drutowych i Gwoździ” (późniejszej Fabryki Lin i Drutu) Karola Klauke (na naszej mapie zdjęcie nr 4).
W 1895 roku dwaj niemieccy przemysłowcy Ernest i Karol Klauke, założyli przy ul. Żelaznej (obecnie Tadeusza Kościuszki) niewielką manufakturę. Od 1897 roku prowadzeniem zakładu zajął się tylko Karol, ponieważ Ernest wyjechał do Berlina. W ciągu kilku lat przekształciła się ona w dużą fabrykę drutu, eksportując swoje wyroby nawet do Rosji. Do 1914 roku fabryka istniała pod nazwą „Włocławskiej Fabryki Drutu”. 2 stycznia 1919 roku bracia sprzedali fabrykę i znak firmowy Józefowi vel Izaakowi Grundlandowi i Pinkisowi vel Pawłowi Izbickiem.
Od 1936 roku przedsiębiorstwo zaczęło funkcjonować pod nazwą „Włocławska Fabryka Lin i Drutu Stalowego dawn. C. Klauke”. W latach 1969-1973 przystąpiono do budowy nowoczesnego zakładu we wschodniej dzielnicy miasta, zakupione zostały nowoczesne maszyny, importowane z Belgii czy Niemiec. 21 kwietnia 2009 roku Sąd Gospodarczy we Włocławku ogłosił upadłość Fabryki Lin i Drutu Drumet S.A. 9 czerwca 2009 roku Drumet zakupiony został przez cypryjską firmę, znaną w Polsce jako sieć sklepów „Żabka”. Nowy właściciel zmienił nazwę z „Fabryki Lin i Drutu Drumet S.A.” na „Drumet Liny i Druty Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością”.
Ulicą Kazimierza Pułaskiego dochodzimy do ulicy Adama Mickiewicza, przechodząc obok ulicy Ludwika Bauera.
W 1900 roku stojący na czele Komitetu Obywatelskiego Ludwik Bauer wystąpił do Ministerstwa Finansów o powołanie do życia szkoły handlowej. 27 kwietnia 1900 roku Ministerstwo wyraziło zgodę i tak powstała 7-klasowa Szkoła Handlowa, obecnie LZK (Liceum Ziemi Kujawskiej). Była to szkoła prywatna, utrzymująca się z opłat dokonywanych przez uczniów. Ponieważ nie posiadała własnego budynku, pierwsze zajęcia odbywały się w wynajmowanych pomieszczeniach przy ulicy Łęgskiej. Powołana w tym czasie Rada Opiekuńcza zgromadziła niezbędne środki na wykup gruntów przy ówczesnej ulicy Gęsiej i postawienie murów szkoły. Budowę szkoły zakończono w 1902 roku, a autorem projektu był inżynier Antoni Olszanowski. Budynek do dziś stanowi siedzibę szkoły (LZK, na naszej mapie zdjęcie nr 6), z której wyszło wielu znanych ludzi w kraju.
Należy tez wspomnieć o strajku młodzieży szkolnej w 1905 roku, domagającej się prowadzenia nauki w języku polskim. W 1907 roku szkołę opuścili pierwsi maturzyści, którzy otrzymali świadectwa w języku polskim. W latach 1916-1917 działała jako Gimnazjum Realne, w 1919 roku otrzymała nazwę Gimnazjum Państwowego we Włocławku, zaś od 1932 roku zmieniła nazwę na Państwowe Gimnazjum i Liceum Ziemi Kujawskiej.
I tak dochodzimy do ulicy Juliusza Słowackiego, na której znajdują się budynki Domu Miłosierdzia i dawnej szkoły ewangelickiej (opisane kilka akapitów wyżej, przy okazji wspomnienia o Ludwiku Bauerze).
Nasz spacer kończymy w kościele ewangelickim, na dziedzińcu, którego znajduje się figura Pana Jezusa, w cieniu drzew płaczący anioł - nadgryziony zębem czasu nagrobek Henryki Wilhelminy z Hermanów Greffenberg, który pozostał po przykościelnym cmentarzu ewangelickim. Ks. Michał zaprosił nas jeszcze do Kościoła, żebyśmy mogli, oglądając pokaz slajdów, przygotowany przez pastora, posłuchać informacji dotyczących parafii ewangelickiej we Włocławku.
|
